Azərbaycanda hər doğulan uşağa görə birdəfəlik 5000 manat MÜAVİNƏT VERİLMƏLİDİR! - TƏKLİF

Malum olduğu kimi, Rusiyada doğum nisbətinin artımı məqsədilə bir sıra sosial-iqtisadi layihələr həyata keçirilir. Belə ki, birinci uşaq üçün analar 466 417 rubl (12 min 879 AZN) pul alırlar. İkinci uşaq üçün isə müavinət 150 min rubl (4100 AZN) artırılır. Üç uşağı olan ailələr üçün dövlət əlavə olaraq 450 min rubl həcmində ipoteka krediti ödəyir. Bu baxımdan doğum nisbətinin normaya salınması və ailələrin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün sözügedən layihələr Azərbaycanda tətbiq edilə bilər?
Mövzu ilə bağlı SonXeber.Biz-a danışan sosioloq Elçin Bayramlı bildirib ki, bütün ölkələrdə bu və ya digər şəkildə dövlət tərəfindən ailələrin və çoxuşaqlılığın dəstəklənməsi həyata keçirilir. Müxtəlif formalarda sosial və iqtisadi dəstək paketləri var. Mənəvi-psixoloji yardımlar var ki, həmin ölkə əhalisi normal qaydada demoqrafik göstəricilərə malik olsun. Normal deyərkən bir ailədə minimum üç uşağın olması nəzərdə tutulur. Bundan aşağı isə normal deyil:

"Hər hansı bir əhalinin davam etməsi üçün ailələrdə minimum 3 uşaq olmalıdır. Bundan az olanda tədricən həmin xalq məhv olur və yoxa çıxır. Bizdə isə bu qırmızı xətt çoxdan keçilib. Hətta bir uşaqlı ailə modelinə keçmişik. Bu isə faciəvi vəziyyətdir və SOS siqnalıdır. Əfsuslar olsun ki, biz sosioloqlar bu barədə yazırıq və təhlillər veririk. Uşaq doğumunun və ailə qurbanlarının sayının azalması çox ciddi problemdir. Strateji planda isə faciəvi bir vəziyətdir. Burada artıq gündəmə dövlətin sosial-iqtisadi yardım paketləri gəlir. Bu siyasət nədən ibarət olmalıdır? Birincisi, bizim qanunlarımızın şərtləri və tələbələri tamamilə köhnəlib. Bizdə çoxuşaqlı ailələrə dəstək proqramı var. Təsəvvür edin ki, bu altı uşaqdan başlayır. Altı uşaq ailədə olarsa bu zaman dövlət onlara 105 manat pul verəcək. Bu demək olar ki, yoxdur. Ölkədə altı uşaqlar barmaqla sayılacaq qədərdir. Yəni bunu yox saymaq olar. Təcili surətdə bu dəyişdirilməlidir. 3 uşaqlı ailələr artıq faktiki olaraq çoxuşaqlıdır. Şəxsən öz ətrafımda nadir 3 uşağı olan ailə tanıyıram. Dövlət bunu çoxuşaqlı ailə olaraq qəbul etməli və buna uyğun müxtəlif sosial dəstək paketləri etməlidir. Bütün ölkələrdə olduğu kimi, bizdə də uşaqpulu verilməlidir. Bunun imtinası üçün heç bir bəhanə, heç bir əsas yoxdur. Çünki əvvəl deyirdilər ki, bizdə uşaq doğumu yüksəkdir və buna ehtiyac yoxdur. İndi isə müqayisəli statistika onu göstərir ki, çox kəskin şəkildə azalma var. Səhv etmirəmsə isə bu azalma 40 faizdir. Daha sonra dedilər ki, bizdə gənclər əhalinin böyük hissəsini təşkil edir və məlum oldu ki, gənclərin sayı əhalinin ümumi çəkisində azalır. Ailə qurulması azalır və boşanmaların sayı çoxalır. Bütün bu kimi proseslər ilə əhalinin ömrü azalır. Beləliklə çox ciddi problem qarşısındayıq".
Elçin Bayramlının sözlərinə görə, dövlət birdəfəlik və aylıq uşaqpulu yenidən bərpa etməlidir. Birdəfəlik ödənilən uşaqpulu isə 500 manatdır. Bu gülünc bir rəqəmdir. Müxtəlif ölkələrdə bu rəqəm bu 15-30 mindir. Heç olmasa bu 10 dəfə artırılmalıdır:

" Ən azı 5 min manat hər uşağın doğulmasına görə dəstək verilməlidir. Aylıq müavinət isə heç olmasa aylıq 100-200 manatdan başlayaraq, təyin olunmalıdır. Burada məsələyə maliyyə cəhətdən yanaşa bilərlər ki, bu dövlət büdcəsi üçün böyük yük olacaq. Bununda heç bir əsası yoxdur. Çünki müxtəlif qeyri-şəffaf təyinatlı sosial ödəmələri ləğv etməklə, bunu uşaqpuluna yönəltmək olar. Məsələn ünvanlı sosial yardım və başqa bir neçə müavinətlər çox hallarda real ehtiyacı olan insanlara çatmır. Bu baxımdan əlavə vəsaitlər ləğv olunmalı və uşaqpuluna yönəldilməlidir. Çünki hər bir uşağın sayı dəqiq olaraq məlumdur. Uşaqpulu burada tam şəffafdır və 1 qəpikdə yayındırmaq olmaz. Bəzi deputatlarımızın qeyd etdiyi kimi, uşaqpulunun verilməsi uşaqların artımını təmin etmək üçün də deyil. Ona heç gətirib çıxarmayacaq. Bu sadəcə mövcud uşaqların sağlam və normal böyüməsinə bir dəstək olacaq. Onsuzda indiki dövrdə insanlar çoxuşaqlı olmağa müsbət yanaşmırlar. Bu da tək sosial-iqtisadi səbəbdən deyil. Burada mənəvi-psixoloji səbəb var. İmkanlı ailələr belə çox uşaq istəmirlər. Hətta dövlət bu kimi tədbirlərin həyata keçirsə belə, əhalinin artımına nail ola bilməyəcəyik. Minimum azalmanı dayandıra bilərik. Müxtəlif ölkələrdə başqa dəstək paketləri var. 3-5 uşaqdan başlayaraq torpaq sahələri, özünə məşğulluq çərçivəsində biznes planları və ev verilməsi kimi məsələlər var. Bu formalardan istifadə olunmalıdır".
Sosioloq deyib ki, strateji planda indidən tədbirlər görülməlidir ki, artıq faciəvi çatanda bu tədbirlər effekt verməyəcək. Artıq təhlükə göz qabağındadır. Bütün rəqəmlər açıq şəkildə göstərir və prosesin hara getdiyi görünür. Dövlət təcili surətdə bunu etməyə məcburdur. Maliyyə imkanları artıqlaması ilə var və heç bir problem yoxdur. Maliyyə çətinliklərimiz yoxdur və gəlirlər ilbəil artır. Heç bir ciddi maliyyə problemi olmayacaq. Buna görə də dövlət məsələ üzrə ciddi proqram qoymalıdır:

"Birincisi tək çoxuşaqlıların yox, ailələrin qorunması vacibdir. Boşanmalar üzrə dünyada lider mövqedəyik və ailə institutlarımız məhv olur. Bunun qarşısını almaq üçün tədbirlərə ehtiyac var. Qonşu Rusiyada bir çox tədbirlər var. Belə ki, 20 il və boşanmayan ailələrə dövlət bir sıra güzəştlər və yardımlar edir. Özü də bu məsələyə ciddi yanaşırlar. Deməli həm belə yardımlar olmalıdır. Sosial səbəblərdən gənclər ailə qura bilmir. Həm uzunömürlü, həm də uşaq doğumu stimullaşdırılmalıdır. Belə bir siyasət aparılmalıdır ki, ailələr çox uşaqların doğulmasında maraqlı olsun. Çox deyərkən, heç olmasa minimum 2-3 uşaqdan söhbət gedir. Bir uşaqlı ailə modelini dayandırmaq lazımdır. 2-3 uşaqlı ailələri qorumaq belə bu artımı təmin etməyəcək. Elə mövcud sayın güc-bəla ilə qalmasına səbəb olacaq. Həm də təkcə say deyil, keyfiyyət lazımdır. Sağlam cəmiyyət istəyiriksə, ailələr üçün sağlam bir mühit formalaşdırmalıyıq. Onların normal tələbatlarını ödəmək üçün dövlət sosial yardım proqramlarını həyata keçirməlidir. Dövlətin əsas məqsədi də budur. Ona görə təklif edirəm ki, parlamentdə deputatlar boş-boş və mənasız mövzulardan saatlarla müzakirə aparmaqdansa, bu kimi strateji məsələləri ortaya qoysunlar və qanun qəbul etsinlər. Eyni zamanda mediada və sosioloqlar bu kimi məsələləri aktual saxlasınlar. Çünki bu artıq gecikib və çoxdan edilməli idi".
Sevda Səfərova